Kulturotwórcza rola biblioteki w małych środowiskach na przykładzie biblioteki w Tarnowie Opolskim
Kulturotwórcza rola biblioteki
w małych środowiskach
na przykładzie biblioteki w Tarnowie Opolskim
Zacznijmy od próby zdefiniowania podstawowych terminów.
Słowa „kultura” używać będę w znaczeniu podobnym, jak definiuje je antropologia kulturowa, tj. jako system prawidłowości określający sposób życia ludzi i realizujący się w ludzkich zachowaniach i wytworach. Kultura jest zatem rodzajem organizacji idei, norm, reguł i wartości, porządkiem nadającym kształt praktyce społecznej.
Kierując się własną językową intuicją posługujemy się takimi pojęciami jak „duch czasu”, czy „wzorzec kulturowy” dla uchwycenia zasad nadających wyrazisty kształt bogatej rzeczywistości kultury lokalnej. Takie właśnie rozumowanie potoczne spotyka się z interpretacją antropologiczną.
Współczesne bibliotekarstwo postrzega bibliotekę jako instytucję realizującą zadania informacyjne i dokumentacyjne, a zarazem pełniącą rolę kulturotwórczą.
Gminna Biblioteka Publiczna w Tarnowie Opolskim to instytucja kultury, która dysponuje dość dobrą bazą materialną w samym Tarnowie Opolskim , a także w filiach w Nakle, Przyworach i Raszowej. Po 1989 roku, kiedy zmieniły się zasady finansowania bibliotek i gromadzenia zbiorów, zaprzestano centralnego zakupu książek. Teraz odpowiedzialność za strukturę i dostępność zbiorów ponoszą pracownicy bibliotek wiejskich, a nie anonimowi „przydzielacze ' literatury z Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej. Dzięki temu, że każdy merytoryczny pracownik dokonuje osobistych wyborów przy zakupie nowości wydawniczych, księgozbiory bibliotek w gminie są różnorodne. Każdy bibliotekarz uwzględnia przy zakupach potrzeby i zainteresowania czytelników danej wsi, bierze pod uwagę propozycje zakupów zamieszczanych w zeszycie kwerend, ale realizuje też w jakimś stopniu własne preferencje czytelnicze, często poprzedzone lekturą czasopism fachowych („Nowe książki”, „Notes wydawniczy”) co pozwala promować nowe zjawiska literackie oraz choć w części przedstawiać to, co polecają media.
Od 1997 roku biblioteki w gminie Tarnów Opolski są systematycznie komputeryzowane, w tym roku planujemy połączyć wszystkie dane
i udostępnić je w Internecie, więc dostępność informacji o księgozbiorach wydatnie się zwiększy.
Tymczasem staramy się żeby informacja o bibliotece i jej zbiorach docierała do mieszkańców gminy.
Biblioteki i bibliotekarze powoli odnajdują swoje miejsce w społeczności lokalnej. Muszą wypracować nowy kształt instytucjonalny i programowy będący wypadkową procesów globalnych, miejscowych tradycji kulturalnych, uwarunkowań ekonomicznych, a także hierarchii wartości uznawanych przez wspólnotę samorządową.
Biblioteki, nawet takie małe, na terenie jednej gminy, mają coraz bardziej autorski charakter, z ich działalności wyziera osobowość i kreatywne możliwości bibliotekarskie.
Filia GBP w Nakle znana jest z tego, że od lat ściśle współpracuje ze szkołą podstawową. Dzięki temu, że właśnie od filii w Nakle rozpoczęliśmy komputeryzację gminnych bibliotek, wszyscy młodzi czytelnicy filii potrafią korzystać z katalogów elektronicznych i kiedy wyjeżdżają do szkół średnich czy na studia, nie mają kłopotów ze znalezieniem poszukiwanej literatury w większych bibliotekach.
Filia GBP w Raszowej to z kolei biblioteka, gdzie od lat świetnie udają się imprezy z cyklu „Biblioteka łączy pokolenia”. Dzięki stałej współpracy z panem Konradem Miętusem z Dańca, panem Alojzym Cichoniem i panem Josephem Schlappa poznaliśmy już stare, ginące zawody, dawne zwyczaje weselne, historię Raszowej zapamiętaną przez ich mieszkańców, rzec by można nieoficjalną prywatną historię miejscowości. Filia mieści się w budynku starej szkoły. W korytarzu obejrzeć można bogaty zbiór fotografii i przedmiotów dawnej kultury materialnej wsi.
Filia GBP w Przyworach wyróżnia się tym, że ma największy zbiór literatury tak zwanej kobiecej, tj. pisanej przez kobiety i dla kobiet. Zwolenniczki książek Danielle Stell, Nory Roberts czy Katarzyny Grocholi, spotykają się co miesiąc w Dyskusyjnym Klubie Książki, by podyskutować o popularnych pisarkach i ich powieściowych bohaterkach.
Oddział dla dzieci biblioteki w Tarnowie Opolskim organizuje finały gminnych konkursów literackich (eliminacje odbywają się w każdej gminnej wsi). Konkury dotyczą twórczości pisarzy książek dla dzieci (np. Wandy Chotomskiej, Astrid Lindgren). Co roku odbywa się też konkurs Poezji Walentynkowej. Dopuszczane są różne formy, np. Limeryki.
Od pierwszego lipca 2003 r. GBP w Tarnowie Opolskim mieści się w nowym, dużym pomieszczeniu (144 m2), co umożliwia poszerzenie oferty kulturalnej.
Dwa razy do roku, na wiosnę i na jesień, biblioteka organizuje imprezy popularyzujące literaturę połączone z wystawami malarstwa bądź fotografii czy rękodzieła.
Ogólnopolski Tydzień Bibliotek organizowany przez SBP, nosi u nas nazwę „Bibliomaju”. W październiku zaś czytelnicy mogą uczestniczyć w imprezach organizowanych w ramach „Jesiennych Spotkań”.
Organizując różne formy popularyzacji zbiorów, biblioteka bierze pod uwagę zainteresowania czytelników. W tak małym, wiejskim środowisku łatwo je rozpoznać i próbować rozwijać. Kiedy przygotowujemy spotkanie z podróżnikiem czy historykiem sztuki, pamiętamy o afiszach informujących o zdarzeniu, umieszczeniu informacji w prasie lokalnej i w biuletynie „Biblioteczka”, ale przede wszystkim wysyłamy imienne zaproszenie do czytelników, o których wiemy, że czytają książki podróżnicze, geograficzne itp. Zawsze przychodzą. Bywa że czytelnik „zdominuje” zaproszonego prelegenta chcąc się podzielić posiadaną wiedzą; tak się zdarzyło na spotkaniu „Turystyka powiatu opolskiego”.
O tematyce organizowanych przez bibliotekę działań decyduje czasem sponsor. Główna nagroda-cyfrowy aparat fotograficzny-skutecznie przyciąga miłośników fotografii do wzięcia udziału w gminnym konkursie. Tak było gdy zachęcaliśmy do przyniesienia fotografii z domowych archiwów („Mieszkańcy gminy Tarnów Opolski w fotografii rodzinnej”, „Szalone lata 60-te”) czy wtedy gdy prosiliśmy o zrobienie zdjęć do konkursu „Krajobraz i architektura gminy Tarnów Opolski”.
Na wsi wszyscy się znają. Tę znajomość środowiska biblioteka wykorzystuje zapraszając lokalnych twórców do udziału w wystawach. Czasem wystawa prac połączona jest z ich sprzedażą (stroiki na Wielkanoc, kraszanki, bombki choinkowe przed Bożym Narodzeniem). Uczniowie i absolwenci Opolskiego Liceum Plastycznego wystawiają w GBP swoje obrazy.
Od 2002 r. GBP w Tarnowie Opolskim redaguje biuletyn, w którym zamieszcza informacje o zbiorach, o zakupach nowości wydawniczych, o podjętych działaniach popularyzujących czytelnictwo.
Doświadczenie uczy, ze biblioteka poprzez swą działalność edukacyjną czy kulturalną, nie ma możliwości ukształtowania pożądanego wzorca czytelnika. Badania socjologiczne potwierdzają, że o zainteresowaniach decydują przede wszystkim wykształcenie i tradycje rodzinne. Oznacza to że do biblioteki przychodzi odbiorca o ukształtowanych potrzebach kulturalnych, które można zaspokajać czy pogłębiać, ale nie da się ich zmienić według z góry założonych kryteriów. Można tylko szczegółowo analizować potrzeby i kompetencje kulturalne społeczności lokalnej – dopiero wtedy zaś ustalać strategie działania i programowania pracy.
Barbara Mruk
dyr. GBP w Tarnowie Opolskim
Bibliografia:
- Biblioteka w społeczności lokalnej. Materiały z sympozjum pod redakcją S. Krzywickiego i J. Pasztelaniec- Jażyńskiej, Warszawa 1993.
- W. J. Burszta, Antropologia kultury. Tematy, teorie, interpretacje, Poznań 1998.
- J. Wołosz, Jaka biblioteka publiczna? Warszawa 2001
- Kreatywność bibliotekarzy. Materiały z ogólnopolskiej konferencji „Społeczno-kulturalna i zawodowa kreatywność bibliotekarzy”, Warszawa 1997.
kulturotworcza-rola-biblioteki-w-malych-srodowiskach-na-przykladzie-biblioteki-w-tarnowie-opolskim.doc
Wersja XML